Nghị quyết TW4 khoá VII Đảng ta đã khẳng định : “ Vấn đề thanh niên phải đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát huy nhân tố và nguồn lực con người…Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước ta bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không…phần lớn tuỳ thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng và rèn luyện thế hệ thanh niên”.

Trong mọi thời kỳ, thanh niên Việt Nam luôn có được vị thế quan trọng trong phong trào thanh niên khu vực và thế giới. Năm 2000, năm đầu tiên của thế kỷ XXI, Đảng, Chính phủ đã đồng ý đặt tên là “Năm Thanh niên”, chúng ta đã gửi “Thông điệp Tháng Ba” đến bạn bè trên toàn thế giới. 5 năm qua, chúng ta đã mở rộng quan hệ bè bạn và hợp tác với hơn 300 tổ chức thanh niên, sinh viên thế giới. Chúng ta đã chủ động đề xuất và tổ chức thành công các hoạt động giao lưu với thanh niên các nước có đường biên giới chung với Việt Nam, tiếp tục củng cố mối quan hệ truyền thống với Đoàn thanh niên Trung Quốc, Lào, Cămpuchia, Cu Ba, Liên bang Nga; đã tích cực tham gia các hoạt động tại Festival thanh niên, sinh viên thế giới lần thứ 15...Vị thế và ảnh hưởng của thanh niên Việt Nam còn được thể hiện ở nhiều cuộc thi thế giới và khu vực về toán học, vật lý, thể thao…Hiện tại, hàng chục vạn lao động Việt Nam mà chủ yếu là thanh niên đang đóng góp không nhỏ cho các nền kinh tế thế giới với sự thông minh sáng tạo, đức tính cần cù chăm chỉ trong lao động và nghiên cứu khoa học.

Nếu như trong kháng chiến, phong trào thanh niên “3 sẵn sàng” và khẩu hiệu “Sẻ dọc Trường Sơn đi đánh Mỹ” đã được lịch sử dân tộc ghi nhận, bạn bè thế giới ngợi ca, thì ngày nay, các phong trào “ Thanh niên lập nghiệp”, “ Tuổi trẻ giữ nước”, “ Học vì ngày mai lập nghiệp” đã và đang thu hút đông đảo bạn trẻ tham gia.

Trong 20 năm đổi mới vừa qua, một thế hệ TN “8X” đã ra đời và từng bước trưởng thành. Có thể nói ít có thời kỳ nào mà tuổi trẻ Việt Nam lại có cơ hội và vai trò to lớn đến thế trong tiến trình đổi mới và hội nhập. Đặc biệt trong 5 năm qua, khi mà kinh tế thị trường đang ngày càng thành hiện thực, làm biến đổi nhiều mặt đời sống xã hội, với sự phát triển tích cực, thì cũng đã xuất hiện ngày càng gia tăng những lối sống thực dụng, ích kỷ và buông thả trong một bộ phận không nhỏ thanh niên và trong xã hội. Trong bối cảnh đó, chính số đông thanh niên lại là lực lượng đi đầu, thổi bùng lên ngọn lửa tình nguyện vì cộng đồng và không cam chịu đói nghèo. Các mùa hè tình nguyện đã làm xanh nhiều góc phố bộn bề và bản làng xa xôi. Hàng chục ngàn trí thức trẻ tình nguyện lên đường về nông thôn, miền núi. Nhiều chương trình, dự án lớn, đậm chất đặc thù và lãng mạn của thanh niên ra đời như : Xây dựng các Cung đường TNXP trên đường Hồ Chí Minh huyền thoại; xoá hàng ngàn cầu khỉ thay thế bằng cầu nông thôn mới ở các tỉnh ĐBSCL; tình nguyện đi lập nghiệp tại đảo Thanh niên Bạch Long Vĩ, Cồn cỏ với những công trình hiện đại như đóng mới tàu cao tốc Bạch Long, xây dựng trạm điện sức gió, xây dựng công viên tuổi trẻ Sông Hồng trên đảo xa, xây dựng các Làng thanh niên lập nghiệp dọc đường HCM và biên giới…

Bên cạnh đội hình TNXP lập nghiệp và hoạt động chủ yếu ở địa bàn vùng sâu, vùng xa, biên giói, hải đảo, còn có hàng ngàn doanh nghiệp trẻ đang hăng hái, trăn trở góp phần tạo dựng nên “Thương hiệu Việt” và nhiều bạn trẻ khác đang “khởi nghiệp” bằng chính bàn tay, khối óc dám nghĩ, dám làm và biết làm của mình.

Để có được những khởi sắc đáng trân trọng đó, hơn 10 năm qua, Đảng và Chính phủ đã có nhiều nghị quyết và chính sách quan trọng, tạo đà cho thanh niên khởi nghiệp và lập nghiệp bền vững như Quyết định 770/1994/TTg của Thủ tướng về tổ chức và chính sách đối với TNXP xây dựng kinh tế, Chỉ thị 145/1994/TTg, Chỉ thị 06/2005/TTg của Thủ tướng về phát huy vai trò thanh niên tham gia phát triển kinh tế, xã hội… Đặc biệt gần đây Quốc hội đã ban hành Luật Thanh niên, trong đó quy định rất rõ các quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của thanh niên. Các cơ quan liên quan đang phối hợp với TW Đoàn soạn thảo các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Thanh niên để luật sớm đi vào cuộc sống. Những cơ chế chính sách đó chủ yếu tập trung đáp ứng các nhu cầu thiết yếu và cơ bản của thanh niên về học tập, sao cho thanh niên Việt Nam không còn tụt hậu so với thanh niên thế giới về khoa học kỹ thuật, công nghệ, quản lý và hoà nhập nhanh vào kinh tế thị trường, kinh tế tri thức; về định hướng nghề nghiệp và việc làm, sao cho chuyển đổi được nhận thức toàn xã hội không còn coi cánh cổng trường đại học là con đường lập nghiệp duy nhất của thanh niên, để xã hôị ta “giảm thầy tăng thợ giỏi”; về nâng cao trình độ thẩm mỹ, lối sống, thể lực và nâng cao tâm hồn cốt cách cho thanh niên Việt Nam…

Nước ta là quốc gia có dân số khá trẻ, có khoảng 30 triệu người trong độ tuổi thanh niên ( 15 - 34 tuổi), chiếm 38% dân số, đây vừa là một lợi thế về nguồn nhân lực, nhưng đồng thời cũng tạo nhiều sức ép về giáo dục, y tế, việc làm và các vấn đề xã hội khác liên quan đến thanh niên.

Trong hàng loạt vấn đề đặt ra đối với thanh niên hiện nay thì vấn đề nghề nghiệp và việc làm được nhiều thanh niên quan tâm nhất. Kết quả những cuộc điều tra khảo sát cho thấy gần 40% thanh niên ( trong đó chiếm 50% là đối tượng sinh viên) lựa chọn các nghề như kỹ sư, bác sĩ, giáo viên; 16% muốn trở thành nhà kinh doanh; 12% chọn nghề quản lý xã hội và công tác chính trị…Hiện vẫn còn hàng triệu thanh niên chưa có việc làm hoặc việc làm không ổn định, trong đó một bộ phận lớn chưa được đào tạo nghề nghiệp hoặc đào tạo mang tính hình thức, chưa đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế thị trường đang đòi hỏi chất lượng nguồn nhân lực ngày càng cao.

Tuy nhiên, dù bất kể hoàn cảnh nào thì thanh niên Việt Nam vẫn là người phản ánh và thể hiện rõ nhất hình ảnh của dân tộc Việt Nam với những đức tính lao động cần cù, thông minh, sáng tạo, giàu lòng nhân ái, tự tôn và tự hào về truyền thống con rồng chaú tiên. Vì vậy, mọi cơ chế chính sách đầu tư cho thanh niên cũng chính là đầu tư cho việc giữ gìn và nâng cao những giá trị chuẩn mực tốt đẹp của người Việt Nam trong một thế giới hội nhập, hợp tác, phát triển nhưng cũng đầy biến động khôn lường.